H EPΓAΣIA ΣTHN EΛΛAΔA KAI TH PΩMH

Οι άνθρωποι στην αρχαιότητα είχαν κι εκείνοι ανακαλύψει τη χρυσή εποχή. Αντί να την προβάλουν όμως στο μέλλον, τη θρηνούσαν ως ένα παρελθόν που πέρασε ανεπιστρεπτί. Και η εργασία τούς φαινόταν μια καταδίκη στην οποία δεν αποδιδόταν καμιά λυτρωτική αξία. Εξ ου και η μικρή σημασία που της απέδιδαν οι συγγραφείς και οι στοχαστές και η αφανής θέση που επεφύλασσε η κοινωνία στους εργάτες. Η νωχέλεια δεν ήταν ελάττωμα αλλά ιδανικό, στο οποίο προσέβλεπαν οι έντιμοι άνθρωποι και το οποίο επεδίωκαν οι νουνεχείς.

Αντιλαμβάνεται κανείς μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες σε πόσο δύσκολη θέση βρίσκεται ο ιστορικός που φιλοδοξεί να ανασυστήσει την εικόνα της εργασίας στην Ελλάδα και τη Ρώμη. Πριν από μας επιχείρησαν και άλλοι το ίδιο, και πρέπει κατ’ αρχήν να αναγνωρίσουμε εδώ τι τους οφείλουμε. Το λάθος που χρειάστηκε να αποφύγουμε ήταν το να κάνουμε μια περίληψη σε εκατόν είκοσι οκτώ σελίδες όλων των προηγουμένων εργασιών. Ο τίτλος που επιλέχθηκε δηλώνει επίσης μέσα σε ποια χρονολογικά και γεωγραφικά όρια αποφασίσαμε να περιοριστούμε. Θα αφήσουμε κατά μέρος τις απέραντες ανατολικές αυτοκρατορίες και τα ιδιαίτερα προβλήματά τους τα οποία η ελληνο-ρωμαϊκή κατάκτηση εν μέρει μόνον τροποποίησε. Δεν θα ασχοληθούμε επίσης με τους Κέλτες και τους Γερμανούς, πού εντάχθηκαν πολύ αργά στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Στο κέντρο της έρευνάς μας θα τοποθετήσουμε την αρχαία πόλη, αυτό το πρωτότυπο πολιτικό πλαίσιο, που αναπτύχθηκε από τον 8ο αι. π.Χ. και εξής και γνώρισε ένα πρώτο απόγειο με την άνθηση του ελληνικού πολιτισμού τον 5ο αι. π.Χ. και ένα δεύτερο με την επέκταση της Ρώμης τον 3ο-2ο αι. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην αρχή δεν ήταν παρά μια ομοσπονδία πόλεων και εδαφών γύρω από την κυρίως πόλη, την Urbs. Όταν, από την εποχή του Διοκλητιανού και μετά, γίνεται ένα αληθινά ενιαίο κράτος, έχει σχεδόν σβήσει ο αρχαίος πολιτισμός.

Θα τοποθετήσουμε το πρόβλημα της εργασίας, λοιπόν, στο πλαίσιο της πόλης και, καθώς τα χαρακτηριστικά της πόλης, από θεωρητική τουλάχιστον άποψη, ελάχιστα μεταβλήθηκαν σ’ αυτούς τους δέκα αιώνες της ιστορίας της, θα επιχειρήσουμε μιαν οριζόντια τομή του ζητήματος της εργασίας φροντίζοντας να καταδείξουμε τα σταθερά στοιχεία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εργασίας στην κλασική αρχαιότητα. (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. Οι τεχνικές προϋποθέσεις
1. Οι αγροτικές τεχνικές
2. Η εργασία στη βιοτεχνία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ II. Κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ III. Η έννοια της εργασίας στην αρχαιότητα
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΜΙΚΡΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. Οι μικροκαλλιεργητές
ΚΕΦΑΛΑΙΟ II. Μεγαλογαιοκτήμονες και αγροτική δουλεία
1. Το ιδεώδες κτήμα: ο Ισχόμαχος και ο Κάτων
2. Τα latifundia
3. Η δουλοπαροικία στην αρχαιότητα: Η σπαρτιατική ειλωτεία και οι άλλες μορφές δουλικής εξάρτησης
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΤΩΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. Οι τεχνίτες στις ελληνικές πόλεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ II. Η βιοτεχνία στις ελληνιστικές πόλεις και τη Ρώμη
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ